پارازیتولوژی و علوم آزمایشگاهی

از کرم کدو چه می دانید؟

تنیا ساژیناتا ( taenia saginata ) یا کرم پهن گوشت یا همان کرم کدو ، انگل مشترک انسان و گاو است. این کرم که منجر به بیماری تنیاز در انسان می شود از طریق خوردن گوشت آلوده ای که خوب پخته نشده است به انسان منتقل می شود.

آلودگی انسانی به کرم تنیا ساژیناتا در مناطقی که گوشت به صورت کامل پخته نشده و نسز در نگهداری دام ها بهداشت کامل رعایت نمی شود به چشم می خورد. این بیماری در آفریقا، اروپای شرقی، آمریکای لاتین و آسیای جنوب شرقی فراوان است.

فرمانرو	شاخه	رده	راسته	تیره	سرده	گونه
جانوران	پلاتی هلمینتس	سستودها	سیکلوفیلیده	تنیده	تنیا	تنیا ساژیناتا

توضیحاتی در مورد تنیا ساژیناتا

تنیا ساژیناتا به طور معمول از 4 متر تا 10 متر طول دارد ولی در مواقعی تا 12 متر و حتی 20 متر نیز می تواند برسد. تنیا ساجیناتا کرم از یک سر ، یک گردن نازک تر و یک تنه ی بسیار طویل تشکیل شده است. برخلاف سایر کرم های پهن، سر کرم ت.ساژیناتا فاقد رستلوم ( خرطوم ) رشد یافته است و قلاب روی خرطوم است. در سر این کرم 4 بادکش قوی وجود دارد.

تنه ی کرم از تعداد زیادی بند یا پروگلوتید ( proglotids ) تشکیل شده است. بند ها می توانند نارس، رسیده یا بارور باشند. بند های جدید در محل گردن تشکیل شده و با نزدیک تر شدن به انتهای کرم به ترتیب به شکل رسیده ( بالغ ) و سپس به شکل بارور در می آیند. ت.ساژیناتا بزرگترین گونه ی جنس تنیا ها است و تنه ی آن از 1000 تا 2000 بند تشکیل می شود. هر کرم تنیا ساژیناتا می تواند عمری بالغ بر 25 سال در روده ی میزبان داشته باشد.

بند بالغ تنیا ساژیناتا شامل رحم (زهدان ) بدون شاخه، تخمدان، سوراخ تناسلی، بیضه ها و غدد زرده ( Vitelline glands ) می باشد. تنیا ساژیناتا فاقد دهان، سیستم گوارشی و لوله گوارشی است ( مانند سایر سستود ها ). همچنین تنیاها جزو جانوران آسلومات ( بدون سلوم ) به حساب می آیند به این معنی که فاقد سلوم ( حفره داخلی بدن ) هستند.

در بند بارور، رحم به شکل شاخه شاخه در آمده و پر از تخم است. بند بارور با رسیدن به انتهای بدن کرم از آن جدا شده و در مدفوع دفع می شود. هر کدام از این بند ها می تواند مثل یک کرم عمل کرده و حرکت کند. بعد از خشک شدن بند در محیط بیرون، بند پاره شده و تخم ها آزاد می شوند. تخم ها فقط می توانند گاو را آلوده کنند که میزبان واسط این کرم است. بعد از اینکه تخم توسط گاو خورده شد، توسط آنزیم های گوارشی گاو، لایه های پوششی ان برداشته شده و انکوسفر ( جنین 6 قلابه ) آزاد می شود که با اتصال و نفوذ در دیواره روده به خون گاو راه یافته و از آن طریق به عضلات گاو منتقل می شود.

چرخه زندگی تنیا ساژیناتا

چرخه زندگی تنیا ساژیناتا غیر مستقیم و پیچیده است و در آن از انسان به عنوان میزبان اصلی و از گاو به عنوان میزبان واسط استفاده می شود. کرم بالغ در روده باریک انسان زندگی می کند. تخم ها در داخل بند بارور از طریق مدفوع انسانی دفع می شوند. گاو بعد از خوردن تخم ها به این کرم آلوده می شود. تخم هایی که توسط گاو خرده شدند به واسطه ی آنزیم های گوارشی گاو پوشش خود را از دست می دهند. با از دست رفتن پوشش تخم های گاو، جنین شش قلابه آزاد می شود.

چرخه زندگی تنیا ساژیناتا و تنیا سولیوم

جنین شش قلابه آزاد شده به موکوس لوله گوارشی گاو متصل شده و با نفوذ در آن به خون گاو راه پیدا می کند. این جنین خود را به اعضای مختلف از جمله عضلات، کبد و ریه ها رسانده و آنجا سیستی سرکوس ها را تشکیل می دهد. انسان با خوردن بافت های آلوده گاو سیستی سرکوس را دریافت می کند که در اثر آنزیم های گوارشی انسان منجر به آزاد شدن لارو پروتواسکولکس می شود که در روده انسان با بیرون آمدن سر لارو ( اسکولکس ) به دیواره روده متصل می شود و با گذشت نزدیک به 2 ماه، کرم بالغ در روده انسان تشکیل می گردد.

اپیدمیولوژی

آلودگی به این کرم در آفریقا، اروپای شرقی، فیلیپین و آمریکای لاتین نسبتا شایع است. آلودگی در انسان با خوردن گوشت خام یا نیم پز اتفاق می افتد. پیشگیری آلودگی به این انگل بسیار ساده است: گوشت را تا جایی بپزید که هیچ بخش صورتی رنگی در آن باقی نمانده و دمای مرکزی آن حداقل 56 درجه سانتی گراد باشد. این دما می تواند سیستی سرکوس ها را از پا در آورد. همچنین انجماد در دمای 5- درجه سانتی گراد نیز باعث پاک شدن گوشت می گردد.

گوشت های آلوده را در هر جایی از دنیا حتی در ایلات متحده که نظارت های بهداشتی فراوانی وجود دارد می توان یافت. در ایلات متحده با وجود تمام نظارت های موجود باز هم به طور تقریبی 25% گوشت گاو های آلوده به فروش می رسند و فقط 75% ان ها توقیف و نابود می شوند.

علائم آلودگی به تنیا ساژیناتا

عفونت با کرم های پهن اغلب بدون علامت است ولی در مواقع آلودگی بسیار زیاد، علائمی مثل بی اشتهایی، دل درد، اسهال، سردرد، گیجی، تغییر خلق و خو ... دیده می شود. در مواقع نادر ممکن است انسداد روده دیده شود که باید مشکل توسط عمل جراحی رفع گردد. در برخی مواقع نیز ممکن است افزایش حساسیت به آنتی ژن های کرم رخ داده و در مواقع نادر منجر به شوک آنافیلاکسی شود.

تشخیص

مهم ترین و اصلی ترین تست تشخیصی آلودگی به تنیا ساژیناتا تست مدفوع است که در آن با میکروسکوپ دنبال تخم ها یا بند های بارور کرم در مدفوع فرد می گردیم. تخم های کرم مشابه تخم های سایر اعضای خانواده تنیاده است و با دیدن تخم ها فقط می توان تشخیص را تا حد خانواده کرم انجام داد. برای تشخیص در حد گونه باید اسکولکس ( سر کرم ) یا بند های بارور کرم دیده شود.

بند های بارور کرم در مدفوع به فراوانی به چشم می خورند. این بند ها به قدری بزرگ هستند که با چشم غیر مسلح نیز دیده می شوند. برای تشخصی افتراقی از گونه ی نزدیک این کرم یعنی تنیا سولیوم می توان با تزریق رنگ هندی ( India Ink ) به داخل رحم کرم، تخم ها را رنگ آمیزی کرده و زیر میکروسکوپ مشاهده نمود. شمردن شاخه های رحم منجر به تشخیص نسبتا دقیق تنیا ساژیناتا از سایر تنیا ها خواهد شد. رحم تنیا ساژیناتا دارای 12 تا 30 شاخه است در حالی که گونه هایی مثل