پیوک چیست؟

پیوک (Dracunculus mediansis)
تب گینه یا پیوک در اصطلاح علمی دراکُنکولوس مدیننسیس (یا سابقاً فیلاریا مدیننسیس ) نامیده می شود، این کرم انگلی نخ مانند پس از بلوغ به بیش از یک متر هم می رسد. معمولا در بافتهای زیر پوست انسان ها و بعضی از پستانداران مناطق گرمسیر جای می گیرد و باعث ایجاد بیماری دردناک و اغلب کشنده ای می شود. تا دو دهة قبل این بیماری (دراکُنکولوسیس ) در جنوب ایران نیز شایع بود.  

 

فرم بالغ این کرم به صورت رشته‌ای و بزرگ ودر حدود 120سانتیمتر در پوست دست و پا زندگی می‌کند. لاروهای این کرم در آب به تکامل خود ادامه می دهند و همچنین به وسیله آب نیز وارد بدن انسان می‌شود.
اکونکولوس مدیننسیس پس از وارد شدن به زیر پوست ایجاد تاول می کندو در صورتیکه در آب تاول ها شکفته شود لاروهای آن وارد آب می شود. با آشامیدن این آب آلوده،این انگل انتقال پیدا می کند.
بدن سخت پوستان کوچک آب شیرین مانند سیکلوپس ها محل رشد و نمو کرم پیوک می باشد. پس از آزاد شدن لاروها از بدن آبزیان به درون آب آشامیدنی و نوشیدن آب آلوده توسط انسان پیوک به دیواره و بافتهای روده راه پیدا می کند و به بافت ها مهاجرت می کند و پس از بلوغ در بافت ها شروع به جفت گیری می کند. کرم های ماده ی باردار به سمت بافت های زیرپوستی پا حرکت می کنند و در آن جا با تشکیل یک زخم در پوست برآمده می شوند و پس از چندی پوست را شکافته و به بیرون سردرمی آورد .
به طور کلی می توان گفت با نوشیدن آب حاوى سیکلوپس توسط انسان، لاروها در روده آزاد می شوند و از جدار روده عبور مى‌کنند و در بافت‌هاى هم‌بند استقرار پیدا می کنند و سپس کرم نر و ماده تشکیل می شود. پس از بارور شدن کرم ماده به زیر پوست اندام‌هائى مانند دست و پا حرکت می کند. و بعد از جایگزین ‌شدن شروع به تخم گذاری می کند. از قسمت رأس بدن کرم و در زیرپوست، پاپول یا جوش بیرون مى‌زند که پس از مدتى به دمل تبدیل مى‌شود و سر کرم بیرون مى‌آید.
از انجا که طول کرم تا یک متر نیز می رسد ممکن است لازم باشد تا به وسیله جراحی یا با پیچاندن مکانیکی و به طور آهسته کرم به دور یک چوب در طی چند روز خارج شود.

اسامى مختلفی برای این کرم ها گذاشته شده است. در فارسى رشته هم نامیده مى‌شود.
این انگل، در مناطق کم‌ آب و آلوده به وفور یافت مى‌ شود و معمولا افرادى که از آب حوضچه و یا برکه‌ها استفاده مى‌کنند، با این کرم درگیر می شوند. نر و ماده این کرم که از دسته نماتودها می باشد، از هم جدا مى‌باشند.نوع ماده پیوک بسیار بلند و باریک و بین70 تا 120 سانتى‌متر طول دارد، حال آنکه طول نرها بسیار کمتر است و از 4 سانتى‌متر بزرگتر نمى‌شود. لاروهای تولید شده از کرم ماده 700 میکرون طول دارند دارای دمى تیز و بلند هستند و می توانند در آب به ‌راحتى حرکت کنند.
کرم ماده بالغ در زیر پوست دست، پا و تنه استقرار پیدا می کند. و پس از تماس فرد آلوده با آب، لاروها از سوراخ تناسلى کرم که در رأس بدن کرم قرار گرفته به داخل آب مى‌ریزند و با حرکت در آب وارد بدن میزبان واسط یا ناقل که ممکن است بندپائى از دسته کروستاسه و جنس سیکلوپس یا دیابتوموس باشد وارد مى‌شوند.
با ظاهر شدن زخم در بدن فرد مبتلا در حقیقت نشانه های بالینی بیماری ظاهر می شود. زخم قرمز رنگ می باشد وبا درد و خارش همراه است. با پیشرفت بیماری، زخم به شکل وزیکول درآمده و در بسیارى از موارد عوامل میکروبى هوازى و بى‌هوازى باعث به وجود آمدن عفونت چرکى و آبسه مى‌شوند. در اکثر موارد عارضه در مفاصل و به‌ویژه قوزک‌پا، زانو و مچ دست ایجاد عفونت مى‌کند و باعث گانگرن و سفتى و در نهایت بى‌حرکتى و نقص عضو مى‌گردد.
پیشگیرى و مبارزه

با جلوگیرى از مصرف آب‌هاى آلوده به انگل مى‌توان به‌ آسانی از انتقال انگل جلوگیرى کرد. پژوهش‌هاى انجام‌شده نشان مى‌دهد که مبارزه شیمیائى علیه ناقل بیمارى و ضد عفونی آب توسط کلر، در کنار یکدیگر، در کاهش و از بین ‌بردن سیکلوپس مؤثر بوده است.