توکسوکاریازیس چیست؟

توکسوکاریاز بیماری انگلی شایعی است که عمدتا توسط توکسوکارا کانیس ایجاد می‌شود، کرم گرد در سگ‌ها و سایر سگ‌‌سانان وجود دارد. توکسوکارا کتی کرم گردی است که در گربه‌ها و سایر گربه‌‌سانان یافت می‌شود و علتی نادرتر برای توکسوکاریاز است. توکسوکاریاز می‌تواند منجر به طیف وسیعی از بیماری‌ها شود از جمله عفونت بدون علامت، ائوزینوفیلی منفرد، لارو مهاجر احشایی و لارو مهاجر چشمی.

دانستن چرخه زندگی توکسوکارا کانیس برای درک پاتوژنز و تظاهرات بالینی توکسوکاریاز ضروری است (شکل ). سگ‌ها و سایر سگ‌سانان میزبان قطعی توکسوکارا کانیس هستند. کرم‌های بالغ توکسوکارا کانیس در روده سگ‌ها و بیش از همه توله‌سگ‌ها زندگی می‌کنند و تخم‌هایی را تولید می‌کنند که در محیط دفع می‌شوند. 

 کرم‌های بالغ ماده توکسوکارا کانیس می‌توانند 200,000 تخم در روز تولید کنند و سگ‌های ‌آلوده به کرم‌های بالغ متعدد می‌توانند به طور بالقوه هر روز میلیون‌ها تخم به محیط دفع کنند. تخم‌های توکسوکارا کانیس در خاک دفع می‌شوند و معمولا طی 2 تا 5 هفته در شرایط محیطی مناسب عفونت‌زا می‌شوند. انسان‌ها میزبان تصادفی توکسوکارا کانیس در نظر گرفته می‌شوند و با مصرف تخمها از محیط در چرخه زندگی کرم درگیر می‌شوند (شکل ). تخم‌های عفونت‌زا که توسط سگ‌ها دفع شده‌اند، در خاک حیاط، پارک‌ها، زمین‌های بازی‌ و سایر مکان‌های عمومی جدا شده‌اند. تخم‌های توکسوکارا می‌توانند ماه‌ها تا سال‌ها، بسته به شرایط محیطی در خاک باقی بمانند.

لازم به ذکر است که توکسوکارا کانیس میزبان‌های سگ‌سان را در تمام نواحی حاره و معتدل دنیا به جز مناطق بالاتر از 60ْ شمالی آلوده می‌کنند. یک عامل خطر مهم برای توکسوکاریازیس، پیکا است به ویژه خاک خواری (مصرف کثافات). 

 کودکان بیش از همه آلوده می‌شوند، احتمالا به دلیل مصرف غیرتعمدی خاک. تماس با توله‌سگ‌ها عامل خطر شناخته شده دیگر عفونت‌ است، چرا که توله سگ‌ها بروز بسیار بالاتری از عفونت توکسوکارا دارند. هنگامی که میزبان انسانی تخم‌های عفونت‌زا را مصرف می‌کند، تخمها در قسمت پروگزیمال روده باریک بارور می‌شوند و لارو آزاد می‌کنند. لارو مخاط روده را سوراخ می‌کند و از طریق جریان وریدی پورت به کبد مهاجرت می‌کند. لارو سپس به قلب مهاجرت می‌کند، وارد جریان خون ریوی می‌شود و متعاقبا به جریان خون سیستمیک می‌رود و به این ترتیب می‌تواند در بافت‌های مختلف منتشر شود.  

لارو تقریبا در همه اعضای بدن یافت شده است از جمله دستگاه عصبی مرکزی، قلب، ریه‌ها، کبد، عضلات (منجر به لارو مهاجر احشایی می‌شود)، چشم‌ها (منجر به لارو مهاجر چشمی می‌شود). مهاجرت این لارو در بافت‌ها موجب واکنش التهابی شدید و ائوزینوفیلی می‌شود. دو نشانگان بالینی عمده ناشی از عفونت توکسوکارا، لارومهاجر احشایی (VLM) و لارومهاجر چشمی (OLM) است.  

لارومهاجر احشایی که اولین‌بار توسط بیور (Beaver) و همکاران در سال 1952 توصیف شد، با ائوزینوفیلی پایدار، لکوسیتوز، تب، هپاتومگالی و پیکا مشخص می‌شود. بیماران ممکن است با طیف گسترده‌ای از تظاهرات مراجعه کنند، چرا که لارو می‌تواند از طریق خون به اغلب اعضای بدن منتقل شود. ارتشاح کبد منجر به هپاتومگالی می‌شود. تظاهرات ریوی شامل برونشیولیت حاد، آسم و پنومونیت است و تقریبا نیمی از بیماران دارای علایم ریوی، در رادیوگرافی قفسه سینه شواهد ارتشاح ریوی دارند. میوکاردیت و درگیری دستگاه عصبی مرکزی نیز گزارش شده‌اند. تظاهرات عصبی شامل تشنج، مننگوانسفالیت و اختلالات رفتاری است. بررسی اتوپسی بیماران مبتلا به توکسوکاریاز عصبی، گرانولوم‌های متعدد متشکل از لارو را در دستگاه عصبی مرکزی نشان می‌دهد.  

لارو مهاجر چشمی ناشی از عفونت داخل چشمی با توکسوکارا و معمولا یک طرفه است. تظاهرات چشمی شامل کوریورتینیت، پاپیلیت اپتیک، اندوفتالمیت، نماتود متحرک کوریورتینال و کراتیت است. این اختلال می‌تواند منجر به از دست رفتن نسبی یا کامل و دایمی بینایی شود. تشخیص لارو مهاجر احشایی را باید در بیمارانی در نظر داشت که با ائوزینوفیلی، لکوسیتوز و هپاتومگالی مراجعه می‌کنند. سابقه خاک‌خواری یا تماس با توله‌سگ‌ها در تشخیص این اختلال سودمند است که معمولا کودکان 5-1 ساله را درگیر می‌کند (متوسط سن، 2 سال). لارو مهاجر چشمی را باید در کودکانی مدنظر داشت که علایم یک طرفه چشمی و ضایعات سفید یا خاکستری در فوندوسکوپی دارند. کودکان مبتلا به لارو مهاجر چشمی معمولا بزرگ‌ترند (متوسط سن، 8 سال).  

آزمون الایزای توکسوکارا براساس گزارش‌ها در تیتر ?1:32، حساسیت 78و ویژگی 92 دارد و برای تایید تشخیص بالینی سودمند است. تشخیص قطعی را با نشان دادن لارو مهاجر در نمونه بیوپسی می‌توان اثبات کرد.  

بیمارانی که علامت ندارند، نیازی به درمان ضدکرم ندارند. در بیماران علامت‌دار، داروهای ضدکرم مختلف به کار رفته‌اند که شامل دی‌متیل‌کاربامازین، تیابندازول، مبندازول و آلبندازول هستند. آلبندازول (400 میلی‌گرم خوراکی دو بار در روز به مدت 5 روز) یا مبندازول (200-100 میلی‌گرم خوراکی دو بار در روز به مدت 5 روز) به عنوان داروی انتخابی درمان در لارومهاجراحشایی توصیه شده‌اند. هر چند که این داروهای ضدکرم توسط اداره غذا و داروی آمریکا (FDA) برای درمان لارو مهاجراحشایی، تحقیقاتی در نظر گرفته شده‌اند و مدت مطلوب درمان مشخص نیست. 

 در بیماران مبتلا به درگیری شدید تنفسی، میوکارد یا دستگاه عصبی مرکزی، درمان با کورتیکواسترویید الزامی است. کورتیکواستروییدهای سیستمیک و داخل چشمی برای لارو مهاجر چشمی و در 4 هفته‌ اول علایم اندیکاسیون دارند، اما درمان ضد کرم همزمان مفید واقع نشده است. 

 عفونت توکسوکارا را می‌توان به روش‌های ساده پیشگیری کرد. سگ‌ها و گربه‌های آلوده را باید با داروهای ضدکرمی دامی درمان کرد. صاحبان حیوانات اهلی باید درباره خطرات توکسوکارا آموزش ببیند، در بردن حیوانات‌شان به نزد دامپزشک برای درمان توکسوکارا کوشا باشند و موی حیوانات را به روش مناسب دفع کنند. کودکان نباید با گربه‌ها و سگ‌های آلوده تماس داشته باشند و کودکان یا بزرگسالان دچار پیکا باید به ویژه از محیط‌های آلوده اجتناب کنند