تریپانوزوما ، مگس تسه تسه ،بیماری خواب

انگل تریپانوزوم. مگس تسه تسه. بیماری خواب sleeping sickness
معرفی:

تریپانوزوما نام یک انگل از یکی از جنسهای خانواده تریپانوزومیده است که دارای گونه های متعددیست و در حیوانات مختلف ایجاد آلودگی مینماید . همه ی گونه های تریپانوزوما هتروگزنوس هستند یعنی در چرخه زندگی خود به بیش از یک میزبان نیازمندند.

به تریپانوزوما ها انگل های هموفلاژله نیز گفته می شود زیرا هم دارای تاژک هستند هم در خون میزبان خود زندگی میکنند . تنها سه گونه از تریپانوزوماها در انسان مولد بیماری تریپانوزومیازیس می باشد:

گامبینس T. brucei gambiense

رودزینس T.brucei rhodesiense
کروزی T.cruzi

از بین این سه دو گونه اول عامل ایجاد بیماری خواب یا sleeping sickness در انسان می باشد . این دو گونه جزو تاژکداران خونی هستند که در پلاسما و خرج از گلبولهای خونی زندگی میکنند .
مورفولوژی:

اندازه آنها حدود 25 تا 35 میکرون است دارای بدنی کشیده و دراز هستند که واجد یک هسته کروماتینی نسبتا بزرگ در مرکز و یک دستگاه کینتوپلاست در قسمت خلفی می باشد که از آن یک تاژک خارج شده و پس از تشکیل پرده مواج در تمام طول بدن به صورت آزاد از قسمت قدامی بدن انگل خارج می شود .
چرخه زندگی و میزبان ها :

میزبان نهایی انگل انسان و میزبان واسط آن انواع بخصوصی از مگس های تسه تسه می باشد که از مهم ترین آنها مگس های گلوسینا glossina هستند. هر دو جنس نر و ماده این مگس خونخواری میکنند و در هنگام خونخواری فرم آلوده کننده متاسیکلیک انگل را به بدن انسان تزریق می نمایند .
انگل ها پس از تکثیر در محل گزش ایجاد پاسخ های التهابی در بدن می نمایند . فرم تریپومستیگوت انگل از راه جریان لنف وارد خون شده و در آنجا به فرم کشیده و بلند (فرم سیلندریک) در می آیند و از راه تقسیم طولی در خون تکثیر نموده و هیچ گاه وارد گلبول ها نمیشوند.
تریپانوزوم ها را میتوان در خون- غدد لنفاوی و یا طحال پیدا نمود . پس از گذشت سه ماه از بیماری در مایع نخاعی و مغز قابل ردیابی هستند .
تریپانوزوما گامبینس بیشتر در آفریقای مرکزی و غربی و گونه رودینس بیشتر در سواحل شرقی آفریقا دیده میشوند .
علفخواران وحشی به عنوان مخزن انگل در طبیعت هستند. بز کوهی مخزن تریپانوزوما رودینس میباشد .
نشانگان بیماری خواب:
این بیماری دارای مراحل جلدی- لنفاوی- خونی - عصبی است
دوره کمون بیماری یک تا دو هفته و یا بیشتر است . در هر دو نوع بیماری در مراحل اولیه ی بیماری تب های نامنظم و عود های مکرر تب (در فاصله ی زمانی 7 الی 10 روز) همچنین تورم اعضا و خستگی بروز میکند . سپس بیمار لاغر و ضعیف میشود و دچار سردرد های شدید و درد مفاصل میگردد . غدد لنفاوی در اثر هجوم انگل بزرگ میشود که بزرگی غدد لنفاوی پشت گردن که به آن نشانه ی وینتر باتوم گفته میشود (winter bottom sing) از علائم کلینیکی این بیماری حدود 5 الی 12 روز پس از آلودگی عامل بیماری در خون مشاهده میشود .
در نوع رودینس تعداد انگل زیاد و در نوع گامبینس کم است . بیمار بسیار ضعیف و بی حال میشود و علی رغم گرسنگی زیاد قادر به حرکت و غذا خوردن نیست. به تدریج بدن بی حس شده و مرگ در حالت کما رخ می دهد .
هر دو گونه ی تریپانوزوما ها با تغییر دادن آنتی ژن های سحی خود و نیز برداشتن آنتی ژن های سلول میزبان و پوشاندن بدن خود از سیستم دفاعی میزبان فرار میکنند .
از طرف دیگر افزایش پاسخ ایمنی میزبان میتواند سبب تخریب سلول های غیر آلوده شده در نتیجه بدن بیشتر دچار آسیب شود.
نکته :

گونه رودینس نسبت به گونه ی گامبینس کمتر به CNS(سیستم اعصاب مرکزی) حمله میکند ولی در صورت آلودگی مرگ سریعتر رخ می دهد .
حمله به بافت قلب در گونه رودینس شایع است که منجر به نارسایی قلبی و مرگ سریع بیمار حتی پیش از آنکه وارد CNS شود میگردد. در حالی که گونه گامبینس بیشتر به سیستم اعصاب مرکزی حمله میکند و منجر به ایجاد بیماری خواب مزمن می وشود .
تشخیص:

بهترین راه تشخیص مشاهده انگل در خون ، غدد لنفاوی و یا مایع نخاعی است . علاوه بر آن روشهای کشت و تلقیح به حیوانات آزمایشگاهی نیز به تشخیص کمک میکند.
درمان:
بیماری خواب ناشی از گونه ی گامبینس به درمان دارویی خوب پاسخ می دهد در حالی که نوع رودینس مقاوم به درمان است داروهای پنتامیدین - سورامین در نوع گامبینس موثرند.