دیکروسلیوم دندرتیکوم
دیکروسلیوم دندرتیکوم جزو مهمترین ترماتودهای انگلی است و این کرم در داخل مجاری صفراوی کبد در گاو و گوسفند و بز، خوک و گراز و بندرت انسان زندگی می‌کنند. کم‌خونی، آماس یا التهاب، یرقان و لاغری یا کاشکسی و سندرم هالزون از جمله عوارض مبتلا شدن به این انگل می باشد.
میزبانان حقیقی و حساس آن گوسفند، بز و گاو است، آلودگی کرم در بدن انسان کم و آلودگی انسانی هم کمتر دیده می شودکه بیشتر از نوع آلودگیهای کاذب در اثر مصرف کبد آلوده است که منجر به سندرم هالزون می شود.
تاکسونومی و مرفولوژی:
دیکروسلیوم دندرتیکوم
Genus : Dicrocoelium
Species : Dicrocoelium dendriticum
این گونه را D.Lanceolatum و دوو کوچک کبدی و یا کپلک کوچک کبدی نیز می‌گویند.
جزو مهمترین ترماتودهای انگلی است و این کرم در داخل مجاری صفراوی کبد در گاو و گوسفند و بز، انواع equ، انواع car ، خوک و گراز و بندرت انسان زندگی می‌کنند. اندازة کرم بالغ در گوسفند cm1/1-8/0 و عرض cm5/0-4/0 است کرمی است با بدنی لانستی شکل (شکل سرنیزه‌ای) تگومنت شفاف است و از ورای آن اندامهای داخلی دیده می‌شوند. تگومنت صاف و بدون خار است. در سطح شکمی دارای دو بادکش دهانی و بطنی است. دستگاه گوارشی ساده و ناقص است که شامل دهان، (که در داخل بادکش دهانی باز می‌شود)، حلق و مری و سکومها می‌باشد. سکومها بدون انشعابند و از لحاظ فرمول تناسلی درست برعکس فاسیولا می‌باشد یعنی که هم بیضه‌ها و هم تخمدان کپسوله یا لوبوله هستند. بیضه‌ها همیشه بزرگتر از تخمدان است. محل بیضه‌ها پشت بادکش بطنی است و تخمدان کوچکتر کپسوله و کروی‌تر در قسمت خلفی کرم است. از تخمدان لوله‌های تناسلی شامل اویدوکت یا تخم بر، اووتیپ، و لوله رحمی امتداد می‌یابد که در نهایت به منفذ تناسلی مشترک که در فاصلة بین بادکش دهانی و بطنی قرار دارد ختم می‌شود. تخمها در داخل لولة رحم به شکل بیضی، دریچه‌دار، به رنگ قهوه‌ای تیره و با اندازه 25-20 قابل تشخیص هستند. غدد زرده‌ای یا وتیلوژن در طرفین بدن کرم و تنها در قسمت میانی بدن کرم دیده می‌شود.
تخم دیکروسلیوم دندریتیکوم
اندازه این کرم نسبت مستقیم با جثة میزبان نهایی دارد.
چرخه زندگی :
کرم بالغ تخمهای خودش را توسط مدفوع به بیرون دفع می‌کند این تخمها در صورتیکه توسط میزبان واسط اولیه از گروه حلزون های خاکزی خورده شوند در بدن اینها میراسیدیوم تشکیل می‌شود حلزونهای میزبان واسط عبارتند از: سیونلا لوبریکا، هلیسلا و زبرینا دتریتا Cionella lubrica, Helicella, Zebrina detrita میراسیدیوم سپس تبدیل به اسپوروسیست نسل I و II می‌شود (این ترماتود فاقد ردی است) از اسپوروسیست نسل II مستقیماً سرکر بوجود می‌آید که سرکرها بهنگام هوای مرطوب و بارانی از بدن حلزونها توسط یکسری از ترشحات لعاب‌دار و لزج بنام تودة‌توپی‌های ژلاتینی یا Slime – balls خارج می‌شوند که این توده حاوی توده‌های سرکری است که این توده‌های ژلاتینی مورد تغذیه میزبان واسط ثانویه از گروه مورچه‌های formica fusca قرار می‌گیرد بعداً در بدن مورچه به متاسرکر تبدیل می‌شود(مخصوصاً در سیستم عصبی مورچه‌ها بویژه در مغز مورچه‌ها متاسرکر تشکیل می‌شود و باعث فلجی عضلات فکی مورچه‌ها می‌شود در نتیجه تغذیه نکرده و فلج می‌شود و روی علوفه می‌ماند و مورد تغذیه میزبان نهایی قرار می‌گیرد) چون انسان معمولاً کمتر تمایل به استفاده از غذاهای دارای مورچه دارد کمتر آلوده به دیکروسلیوم می‌شود. متاسرکرهای خورده شده توسط میزبان نهایی بخاطر شیمیو تاکسی شدید مخصوصاً به املاح صفراوی بطور مستقیم از داخل روده از طریق مجرای کلدوک از روده وارد کبد می‌شود و مجاری را آلود می‌کند سپس بالغ شده تخم تولید می کنند .
بیماریزایی :
بیماری حاصله دیکروسلیوزیس است که اگر تعداد کم باشد علایمی دیده نمی شود ولی اگر زیاد باشند ممکن است تورم جزئی در مجاری صفراوی ایجاد شود.چون کرم دارای اندازه کوچکی است ممکن است مجاری صفراوی کوچکتر هم مبتلا شوند و در آنها فیبروز شدید ایجاد شود . سیروز پورتال در آلودگی شدید نیز گزارش شده است .
یبوست، سوء هاضمه، بزرگی کبد، استفراغ و ناراحتی های گوارشی ،کم‌خونی، آماس یا التهاب، یرقان و لاغری یا کاشکسی از دیگر علائم و بیماری های دیکرسیوم دنریتیکوم است . گاهی هم ممکن است اسهال جای یبوست را بگیرد
در آلودگیهای کاذب در اثر مصرف کبد آلوده هم که منجر به سندرم هالزون در انسان می شود.
روشهای کنترل و پیشگیری
1)درمان راهبردی با داروهای شیمیایی است. 2) مبارزه با حلزونهای میزبان واسط 3) کنترل مورچه‌ها: که مبارزه با مورچه‌ها و حلزونها غیر ممکن است و عملی نیست.
پرهیز از خوردن سبزیجات خام مهمترین راه پیشگیری است.
درمان دامهای آلوده
آموزش بهداشت عمومی
درمان بیماران
تشخیص بیماری
1. بالینی
2. سی تی اسکن و اولترا سوند
3. دیدن تخم انگل در مدفوع یا توباژ دوازدهه
4. ۳تا ۴بار آزمایش باید انجام شود .
5. در 30% موارد آلودگی تخم را در نمونه هال مدفوع و یا مواد معده ای نمی توان دید .
6. روش تلمن: بجای فرمل اسید کلریدریک، نفوذ در جدار تخم و شفاف کردن آن( روش رسوبی اختصاصی برای ترماتد ها)
بیمار باید از خوردن جگر و گوشت پرهیز نماید
درمان
توصیه می‌شود از داروی پرازی کوآنتل Praziquantel بصورت mg/kg B.w25-20 بشکل خوراکی یا داخل دهانی (شربت و قرص دارد) استفاده شود. در انسان هم همین دارو تجویز می‌شود.
یکسری داروهای قدیمی هم است که عبارتند از:
تیابندازول mg/kg 300-200 که امروزه نیز در غیاب پرازی کوآنتل مصرف می‌شود.
Fuadin که داخل عضلانی تزریق می‌شد در حدود cm320 تزریق می‌شد بصورت Single dose
هگزاکلرواتان هم استفاده می‌شد که الان منسوخ شده است cm330/gr15 آب حل کرده و به حیوان خورانده می شد
خیلی جالب بود تشکر