سارکوسیست چیست؟

به تمامی اعضاء یا هر کیست تشکیل شده توسط گونه های جنس سارکوسیستیس را سارکوسیست( Sarcocyst ) گویند .
سارکوسیستیس :
به یک جنس از تک یاخته های انگلی در خانواده Sarcocystidae اطلاق میشود .
سارکوسیستوز :
‌به بیماری و اثرات حاصل از سارکوسیست، سارکوسیستوز گویند.
سارکوسیستین :
به سم حاصل از سارکوسیست گفته می شود .

سارکوسیستوز یک بیماری تک یاخته ایی اغلب پستانداران (بخصوص علفخواران) ، پرندگان ، سگ ، انسان ، گوشتخواران وحشی ، جوندگان و خزندگان می باشد که توأم با یک تهاجم کیستی به اغلب بافتهای بدن بخصوص تهاجم به عضلات مخطط و بافتهای عصبی می باشد و در حالاتی نیز باعث علائم بالینی شدید و مرگ می شود .

تاریخچه :
در گذشته فکر می کردند که سارکوسیستوز از اهمیت چندانی برخوردار نمی باشد ولی با گذشت و مرور زمان به این نتیجه رسیده اند که می تواند منجر به انسفالیت ،بیماری عمومی و حتی سقط بشود. در سال 1843 میلادی اولین بار شخصی بنام Miescher سارکوسیست را در موش شناسایی کرد وبه همین خاطر آنها را کیسه،توبول و یا اجسامMiescher نامیدند .تا سال 1972 میلادی راز منشا ئ آلودگی و اهمیت سارکوسیست باقی ماند و در این سال Heydorn و Rommel و در سال 1974 نیز Fayer و Johnson و در سال 1976 میلادی Ruzi و Frenkel کیستهای انگلی در عضلات میزبانهای واسط و همچنین مراحل آنها را در داخل بدن میزبان نهایی نشان دادند و اعلام کردند که چرخه زندگی آنها شبیه چرخه زندگی توکسوپلاسما می باشد و از نظر طبقه بندی آنها را در کلاس sporozoasida و خانواده Sarcosystidae قرار داده اند و امروزه از نظر بازرسی گوشت جزو تک یاخته های آسیب رسان(پاتوژن) می باشد .

وقوع بیماری :
این بیماری دارای گسترش جهانی می باشد . بیشتر گزارشات از کانادا ، ایالات متحده آمریکا ، انگلستان ، ایسلند ، نروژ و استرالیا گزارش می شود . در یک زمان بیماری سارکوسیستوز در خوکهایی که بطور آزاد تغذیه میشوند با میزان بروز 75 درصد گزارش شده و در همان زمان در خوکهایی که با غله تغذیه شده بودند 5 درصد گزاش شده است و با کنترل غذا آلودگی به این انگل بطور معنی داری کاهش پیدا کرد بنحویکه با این روش در کشوری مانند دانمارک بندرت این بیماری گزارش می شود و بحد صفر رسیده بود .در یک بررسی
0.01% ( یکصدم درصد ) گاوهای کشتاری و 0.04% خوکهای کشتاری در آفریقای جنوبی بعلت آلودگی ساکوسیست معدوم شده بود .
جمعیت گاوی آفریقای جنوبی 5/13 میلیون راس و جمعیت خوک 5/1 میلیون راس می باشد . رکورهای حاصل از اداره بهداشت دام کشور استرالیا در سال 1973 نشان میدهد که از 4/17 میلیون رأس گوسفند کشتاری 27 صدم درصد(46980 راس ) آنها آلوده به انگل سارکوسیست بودند که تا 100 ‌درصد آنها به علت آلودگی حذف شده بودند .عده ای از کارشناسان اعزامی از طرف سازمان دامپزشکی ایران به کشور هندوستان اعلام نمودند که از تعداد یک هزار راس گاو میش که قبل از بازرسی انتخاب شده بودند در نهایت 960 راس آنها در بازرسی حین کشتار تا مرحله بسته بندی ماکروسکوپی آلوده به این انگل تشخیص داده شده بودند و از چرخه تولید برای ایران حذف شده بودند.

عامل بیماری :
انگلهای تک یاخته ای سارکوسیست در بیش از 50 گونه از پستانداران گوشتخواران و پرندگان و .. ثبت شده است و همگی آنها میزبان خاص دارند . گونه های سارکوسیست در یک چرخه دو میزبانه تکامل پیدا می کنند ، میزبان های نهائی که شامل انسان ، سگ ، گوشتخواران وحشی ، روباه و … و میزبان واسطه که شامل گاو ، انسان و سایر دامهای مزرعه ای می توانند باشند .
بعضی از گونه های سارکوسیستیس که در دامهای مزرعه ای و انسان وجود دارند عبارتند از
1) S. cruzi ( گاو میزبان واسط ، سگ و روباه میزبان نهائی )
2) S. hominis ( گاو میزبان واسط ، انسان میزبان نهائی )
3) S. hirsuta ( گاو میزبان واسط گربه میزبان نهائی ) .
4) S. tenella ( گوسفند واسط ، سگ و روباه میزبان نهائی )
5) S. capracanis ( بز میزبان واسط ، سگ میزبان نهایی ) .
6) S. porcihominis ( خوک میزبان واسط ، انسان نهائی )
7) S. lindemanni ( انسان میزبان واسط ، میزبان نهائی مشخص نیست ) .
8) S. bertrami ( اسب میزبان واسط ، سگ میزبان نهائی ) .
9) S.bovifelis ) گاو میزبان واسط گربه میزبان نهائی )
10) S..neurona (اسب میزبان واسط مطزبان نهای معلوم نیست)
11) S.fusiformis(بوفالو میزبان واسط سگ میزبا نهائی است)
12) S.levinei( بوفالو میزبان واسط سگ میزبا نهائی است)

چرخه زندگی :
میزبان نهائی یک هفته پس از خوردن بافتهای آلوده به سارکوسیست ااسیتهای اسپوروسیت شده یا اسپوروسیست را دفع می کند . میزبان واسط با خوردن ااوسیتهای اسپوروسیت شده یا اسپوروسیت دفع شده از میزبان نهائی همراه با غذا و یا آب آلوده آنها را وارد دستگاه گوارش خود می کند در داخل روده باریک میزبان واسط تحت تأثیر ترشحات دستگاه گوارش ( آنزیمهای گوارشی و صفرا ) اسپوروزوئیت ها ( Sporozoites ) آزاد می شوند این ها مخاط روده ایی را پاره و وارد آرتریولها ( شریانهای باریک ) و غدد لنفاوی دیواره روده باریک می شوند ، هر کدام از این اسپوروزوئیت ها با تقسیم چندتائی
( Multiple fission ) اولین شیزونت ( Shizonts ) را بوجود می آورند پس از اینکه شیزونت اولیه بوجود آمد نهایتاً این شیزونتها پاره و تعداد زیادی مروزوئیت ( Merozoites ) از هر کدام از شیزونت آزاد می شوند و وارد گردش خون می شوند و در سرتاسر بافت پوششی
( اندوتلیوم ) مویرگها دومین سری شیزونت ( شیزونت ثانویه ) را بوجود می آورند . مروزوئیت های آزاد شده از دومین شیزونت ها در داخل سلولهای تک یافته ای در خون گردش می کنند .
مروزوئیت های حاصل از دومین و سومین شیزونت ها بداخل سلولهای عضلانی ، سلولهای مغزی و سلولهای glial در مغز نفوذ می کنند و در آنجا تشکیل کیست میدهند .
این کیستهای بافتی شامل یک یا دو فرم انگل می باشند که به آنها متروسیت ( Metrocyte ) گفته می شود و هرکدام از این متروسیتها برای تولید کیست عفونی شروع به تقسیم شدن می کنند و تعداد زیادی بردی زویت(bradyzoite) را بوجود می آورد و در این حالت سارکوسیست بوجود می این کیستهای عفونی 2 تا 3 ماه بعد از خوردن اووسیتها اسپورولوت شده یا اسپوروسیت ها توسط میزبان واسط بوجود می آیند مرحله جنسی انگل در داخل بدن میزبان نهائی است که در آن گامت نر و گامت ماده بوجود می آیند و باعث تخریب سلولهای پوششی دستگاه گوارش می شوند که هضم و جذب سلولی را در بدن میزبان مختل میکنند و در این مرحله سم سارکوسیستین را نیز تولید می کنند در این مرحله بسته به شدت بیماری و حساسیت فردی علائم فرق می کند.

روش انتقال :
میزبانهای واسط از طریق خوردن خوراک آلوده و یا در مرتع آلوده به اسپوروسیتهای دفع شده از میزبانهای نهائی آلوده می شوند و میزبانهای نهائی با خوردن بافتهای آلوده به کیست میزبانهای واسط آلوده می شوند .
یافته های بالینی :
هر چند در گذشته سارکوسیست را بیماریزا اطلاق نمی کردند اما دانش امروز نشان داده است سارکوسیست ایجاد بیماری میکند و اهمیت بیماریزائی آن روز بروز در حال افزایش می باشد بعنوان مثال شرایط مزمن ، بیماری توأم با حالاتی میشود که منجر به لاغری مفرط می شود ، ادم و آماس زیرفکی و بیرون زدگی چشم حاصل از آن در گاواعتقاد بر این است که در اثر بیماری سارکوسیستوز بوجود می آیند . گاوهایی که دارای آلودگی شدید به سارکوسیستوزمی باشند دچار تب ، کاهش اشتها ، ضعف عمومی ، کاهش تولید شیر ، اسپاسم عضلانی ، اسهال ، تحریک بیش از حد معمول ( حساسیت ) ، ضعف ، کم خونی و بعضی اوقات نیز منجر به مرگ می شود . سقط و زنده زائی در اثر سارکوسیستوز بوجود می آید. سایر میزبانهای آلوده علائمی مشابه نشان میدهند . سارکوسیستوز در گوسفند غالباً توأم با انسفالومیلیت ( آماس مغز و طناب نخاعی ) ضعف ، عدم تعادل ، حساسیت بیش از حد معمول ، سقط و فلجی می باشد .
اسب :
در اسب گونه ای از سارکوسیستیس تمایلی به سیستم عصبی دارد و وارد مغز و طناب نخاعی می شود که ایجاد کیست در مغز و طناب نخاعی می کند .چرخه زندگی یکی از گونه هایسارکوسیستیس در اسب بشکل زیر می باشد :


(چرخه زنگی سارکوسیستیس در اسب )
انسان :
انسان هم میتواند میزبان واسط واقع شود وهم میتواند میزبان نهائی واقع بشود گونه های زیر در انسان ایجاد بیماری می کند
S. hominis ( انسان میزبان نهائی ، گاو میزبان واسط )
S.porcihominis ( suihomoni S. ( انسان میزبان نهائی خوک میزبان واسط )
S. Lindemanni ( انسان میزبان واسط – میزبان نهائی مشخص نیست ) .
با دژنره شدن کیست در بدن انسان ، آسم برونشیتی بوجود می آید. با توجه به چرخه زندگی انگلی بسته به شدت و وضعیت بیماری از علائم خفیفی چون سرگیجه ، عدم اشتهاء ، درد شکمی ، اختلالات گوارشی و درد شکم و اسهال که ممکن است تا 48 بطول بیانجامد گرفته تا تورم عضلانی آلرژیک و دردهای عضلانی گسترده ممکن است بوجود بیاوردکه بسته به شدت بیماری علائم متفاوت است بنابراین توجه به چرخه زندگی انگلی عوارض و تظاهرات بیماری متفاوت می تواند باشد. و این عوارض بستگی به پاتولوژی و پاتوژنز انگل در بدن میزبانهای واسط و نهایی دارد

(ااسیستهای اسپورولت شده Sarcosystis hominis)

(چرخه زندگی S. hominis)

گونه های سارکوسیستیس در گاو:

گونه	توزیع	میزبان نهائی	اندازه کیست	بیماریزائی
S.cruzi	جهانی	سگ کویوت روباه قرمز گرگ راکون	کمتر از 0.5mm طول	تب کم خونی سقط علائم بالینی و مرگ
S.hirsuta	احتمالا جهانی	گربه	تا8mmطول و 1mm عرض	بطور متوسط
S.hominis	اروپا	انسان و پریماتها	میکروسکوپی	بطور متوسط

گونه hominis میزبان نهائی اش انسان است بنابراین جزو بیماریهای مشترک بین انسان ودام محسوب می شود . S.hirsuta در دامهای دیگر هم ممکن است دیده شود

گونه های سارکوسیستیس دربوفالو:

گونه	توزیع	میزبان نهائی	اندازه کیست	بیماریزائی
S.levinei	اغلب گاومیشهای دنیا	سگ	میکروسکوپی	تب کم خونی سقط علائم بالینی و مرگ
S.fusiformis	اغلب گاومیشهای دنیا	گربه	ماروسکوپی 8mmتا 3.2cm	تب کم خونی سقط علائم بالینی و مرگ

قضاوت لاشه همانند قضاوت لاشه گاو می باشد

پاتولوژی ( آسیب شناسی ): 

در میزبانهای آلوده شیزونتها در سلولهای بافت پوششی عروق در کل بدن پخش می شوند بخصوص در قسمتهائی همانند عضلات مخطط ، قلب ، مغز ، کبد ، ریه و کلیه ها قرار میگیرند . در عضلات ، کیستها در داخل یا بین فیبرهای عضلانی قرار میگیرند وشکل آنها بصورت سیگارمی باشد که در این حالت به آنها کیسه ها ، توبولها و یا اجسام Miescher گفته می شود .
کیستهای بزرگتر ممکن است در بافتهای پیوندی اطراف بافت عضله قرار بگیرند و بشکل کروی ، تخم مرغی یا لوبیایی در بیایند هر چند اندازه کیست بستگی به سن کیست و میزبان آن دارد ولی شکل پایه آن ثابت باقی می ماند و این کیست شامل سارکولما ( غشاء ) ، یک محفظه که ممکن است با دیواره ایی تقسیم بندی شده باشد و شامل مایع غلیظ ، ژلاتینی ، سفید شیری رنگ یا زرد رنگ می باشد . کیست شامل اسپوروبلاستها ( Sporoblasts ) که دارای تعدادی اسپوروزوئیت هسته دار داسی شکل ( Sickle – shape ) که به آنها Rainey’s Corpuscles گفته می شود می باشد . در گاو سارکوسیستها بیشتر در عضلات فعال مثل زبان عضلات جوشی ، قلب و دیافراگم دیده می شوند . در بعضی از حالات ضایعات عضلانی ممکن است در کانونهایی که از 3 تا 4 لکه گرفته تا نواحی بزرگ که حدود 10 سانتی متر قطر دارند متمرکز شوند .
در بیماری سارکوسیستوز یافته های پاتولوژیکی متفاوتی ممکن است وجود داشته باشد بنحویکه ممکن است خونریزیهای گسترده بصورت اکی موتیک و پتشی ، هپاتیت ( آماس بافت کبد ) آماس گلومرولهای کلیویی ، آماس پرده شبکه چشم ، ضایعات عضلانی ، ضایعات و زخمهای دهان ومری بوجود بیاید این موارد در گاو گزارش شده است . در خوک عضلات دیواره شکم ، دیافراگم و عضلات جوشی و عضلات اسکلتی بطور معمول درگیر می شوند .در بازرسی کشتارگاهی کیستهایی که در عضلات جوشی دیده می شوند بعد از یک شبانه روز در Chilling room ناپدید می شوند و این نشان می دهد که نسبت به برودت دارای مقاومت می باشند
در بز سارکوسیستوز باعث سقط می شود . آلودگی جنین توأم با سقط و مرگ و میر نوزادی در گاوها و گوسفندان حاصله که بصورت طبیعی یا تجربی آلوده شده اند تأئید شده است . چنانچه آلودگی شدید باشد تکثیر مروزویتها و پخش آنها در سلولهای پارانشیمی (فیبرهای عضلات قلب و سلولهای عصبی ) منجر به تب،کم خونی، ترومبوز، خونریزی و حتی مرگ میزبان می شود

یافته های آزمایشگاهی:
کم خونی از نوع Responsive ، افزایش زمان پروترومبین ، افزایش تیتر آنتی بادی به سارکوسیست ، کراتین فسفاکیاناز خون ، لاکتیک دی هیدورژناز و آسپارتات آمینوترانسفراز بطور معنی داری افزایش می یابند .
تشخیص سارکوسیستوز :
تشخیص وابسته به ارزیابی دقیق گله و ارتباط آن با سگ و سایر میزبانهای نهائی توأم با علائم بالینی می باشد که در قسمتهای فوق قید گردیده اند و تشخیص پادتن های هومورال و معاینات هیستوپاتولوژیکی که دامنه وسیعی از ارگانها از جمله کلیه ، کبد ، طحال ،‌عضله ، غدد لنفاوی و طناب نخاعی را در بر می گیرد می باشد. (تشخیص آزمایشگاهی و کشتارگاهی 9

قضاوت لاشه :
بسته به درجة آلودگی و وضعیت لاشه دارد ، در اغلب کشورها پس از حذف بافتهای آلوده و معدوم نمودن آنها اجازه مصرف به بقیه لاشه که فاقد آلودگی باشد را میدهند و چنانچه آلودگی بصورت شدید و عمومی ( Generalized ) باشد کل لاشه را معدوم می کنند .در راهنمای بازرسی گوشت سازمان خواربار جهانی( فائو) برای کشورهای در حال توسعه نیز قضاوت لاشه برمعدوم نمودن کل لاشه در آلودگی شدید و در آلودگی خفیف حذف بافتهای آلوده( ضبط موضعی) و اجازه مصرف به بقیه بافتهای غیر آلوده توصیه شده است و استفاده از حرارات و برودت برای از بین بردن انگل سارکوسیست توصیه نشده است.

کنترل بیماری :
مهمترین عامل گسترش عامل بیماری دفع اسپوروسیستها از مدفوع میزبانهای نهائی می باشد بنابراین لاشه دامهای میزبان واسط نبایستی در دسترس میزبانهای نهائی آنها باشد .غذا بایستی کاملا در کنترل بوده و غیرقابل دسترس برای میزبانهای نهائی باشد .تجویز روزانه آمپریلیوم به میزان 100mg/kgB.Wبمدت 30روز بیماری در گاو را کاهش می دهد.