نام بیماری: Echinococosis, Hydatid disease, Cystic Hydatosis, Hydatidosis disease
این کرم یکی از آلودگیهای جدی و مهم انسان به شمار رفته و در ایران نیز شایع حائز اهمیت است. این کرم از راسته سیکلوفیلیده و خانواده تنیائیده بوده و سگ سانان میزبان اصلی (نهایی) و علفخواران میزبان واسط اصلی آن هستند و انسان بطور اتفاقی بدمرحله لاروی آن (به عنوان میزبان واسط غیرفعال) مبتلا میشوند. تاکنون چهار گونه از جنس اکینوکوکوس شناسایی شده است که در انسان قادر به ایجاد بیماریهای مختلفی هستند:
1)E.granulosus (مسبب بیماری کیست هیداتید)،
2)E.multilocularis(مسبب کیست آلوئولی)
3)E.vogeli(مسبب بیماری پلی کیستیک)و
4)E.oligarthrus(مسبب بیماری پلی کیستیک).
جهان: بیماری تقریبا در تمامینواحی گرمسیری و نیمه گرمسیری دنیا، خصوصا نواحی که ارتباط نزدیکی بین انسان و سگ وجود دارد، بوفور دیده میشود.
ایران: هنوز آمار دقیقی در رابطه با میزان شیوع الودگی افراد در ایران وجود ندارد. اما براساس مطالعات انجام شده برروی بیماران در بیمارستانها، برآورد میشود از هر 100 هزار نفر 12/1-1 نفر مبتلا به هیداتیدوز باشند. در رابطه با میزان آلودگی در میزبانهای اصلی (خصوصا سگ) و میزبانهای واسط(خصوصا گوسفند، گاو و شتر) مطالعات نسبتا کاملی صورت گرفته است و در کل میزان آلودگی سگها در استانهای اصفهان، مازندران، آذربایجان غربی و ایلام بین 45 تا 63% و در سایر نواحی بطور متوسط 20% بوده است(در سیستان و بلوچستان حدود 3/3%).
کرم: این کرم باندازه بسیار کوچک (معمولا 3-6mm و گاهی تا 9mm) بوده و دارای یک سر (اسکولکس)کروی شکل با چهار بادکش فنجانی شکل و یک روستلوم با 28 تا 50 قلاب(معمولا 30 تا 36)، یک گردن کوتاه، یک پروگلوتید نارس، یک پروگلوتید بالغ و یک (گاهی دو) پروگلوتید بارور است طول عمر آن در سگ 5 تا 29 ماه است.
مرحله لاروی (Hydatid) : به مرحله لاروی (متاسستودی) ا.گرانولوزوس که درداخل بدن میزبان واسط (از جمله دام و انسان)تشکیل میشود ، کیست هیداتیه گفته میشود. پس از خورده شدن تخم توسط میزبان واسط جنین آن(انکوسفر) ازتخم خارج شده و از طریق گردش خون به بافتهای مختلف رفته و در آنجا به فرم لاروی کرم که به صورت حبابچه یا کیست است در میآید و ظرف 3 ماه قطر آن به 4-5mm و ظرف 5 ماه به 1cm رسیده و از آن به بعد سالانه 1cm(و گاهی تا 5cm) به قطر آن اضافه میشود. اندازه کیستهای هیداتیک بطور معمول 5cm است ولی تا 20cm هم گزارش شده است.
انسان از طریق خوردن آب، سبزیجات، مواد غذایی و یا حتی لیس زدن سگ آلوده یا تماس دست با سگ و آلوده شدن دست و در نهایت خوردنتخم آلوده میشود. بیماری ایجاد شده در انسان به شدت آلودگی و محل تشکیل لارو(کیست) در بدن بستگی دارد.در کل، کبد(60 تا 70%)، ریهها(20 تا 40%)، عضلات (4%)، طحال(3%)، بافتهای نرم(3%)، مغز(3%)، استخوان(2%) و سایر نواحی(1%) محلهای اصلی استقرار لاروها (کیستها)هستند.